Kind & Papier

 

 

Gualterus Kolff  te Leiden

      

 

start

 

Gualtherus Kolff (1826 - 1881)  begon zijn carrière als boekverkoper bij G.B. van Goor te Gouda en werd daar redacteur van de Goudsche Almanak. (1) Later werkte hij bij Koenraad Fuhri te ‘s-Gravenhage als medewerker en promotor van het tijdschrift De Kunstkroniek. In 1850 vertrok hij voor de firma Van Haren Noman naar Indië en werd deelgenoot van de firma in 1852.(2)

Gualtherus Kolff

Noman trad in 1857 uit de firma die Kolff voor eigen rekening voortzette als Kolff & Co. met vestigingen in Batavia en Semarang. Hij verrichtte baanbrekend werk op het gebied van de journalistiek en de boekhandel en uitgeverij in Indië. Als uitgever van o.a. De Javapost, de Locomotief, het Bataviaans en het Soerabajaansch Handelsblad bracht hij de kranten in Indië op een hoger peil. Verder gaf Kolff wetenschappelijke werken en talrijke lees- en leer- en prentenboeken uit. De firma Kolff was jarenlang belast met de levering van schoolboeken en andere leermiddelen aan de goevernementsscholen in Indië.

In 1868 keerde Kolff naar Nederland terug, de leiding van zijn bedrijven in Indië aan anderen overlatend. Hij vestigde zich te Leiden waar hij tal van activiteiten op het gebied van de boekhandel en de uitgeverij ontplooide. Zo was hij in diverse functie betrokken bij het werk van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels.

 

In het voorjaar van 1879 publiceerde hij Gambar-Gambar (3) een serie van 24  schoolprenten in kleurenlithografie, gedrukt door G.J. Thieme te Arnhem.

De volledige titel van de prenten is: Gambar gambar akan peladjaran dan kasoekaän anak-anak dan iboe-bapanja - Nederlands-Indische prenten ofwel: Prenten tot lering en vermaak van kinderen en ouders.

Het adres luidt: Di ka loewarkan olèh TOEWAN KOLFF, jang dahoeboe di negeri Batawi. Lithogr. G.J.Thieme (uitgegeven door de heer Kolff, voorheen in de stad Batavia). Dit wekt de indruk dat Kolff met zijn prenten niet alleen de kinderen in Nederland, maar ook de Indische jeugd als doelgroep zag. (3)

Het zijn fraaie en encyclopedisch-informatieve prenten over het dagelijks leven in de kolonie. De prenten waren echter duur: de gekleurde kosten 35 gulden per riem (ongekleurd 18) of 2 gulden per serie in een omslag.

titelblad Gambar 1e dr.jpg (110641 bytes)

Gambar gambar 1e druk

 

titelblad Gambar 2e dr.jpg (156040 bytes)

Gambar gambar 2e druk

 

De Arnhemsche Courant en ook het Nieuwsblad van den Boekhandel meldt op 25-4-1879: Gualth. Kolff: “Gambar-gambar…dwz Nederlandsch-Indische Kinder-Prenten to Nut en Genoegen voor Jong en voor Oud”. Per riem zwart ƒ18,-; gekleurd ƒ35,-; complete stellen van 24 stuks met omslag ƒ2,- en publiceerde ook nog een juichende recensie. De Indische Gids was over de serie minder enthousiast .

Vanaf augustus 1880 verzorgde Schalekamp, Van den Grampel & Bakker de verkoop in Nederland.

 

Na het overlijden van Kolff nam de Zaltbommeler uitgever Noman Gambar-Gambar in 1882 over. De prenten hadden kennelijk succes want in 1893 werd de serie herdrukt. Of dit door Noman gebeurde of door de firma Schalekamp, Van den Grampel en Bakker die leverancier van de prenten werd is niet duidelijk. (5) DFaarna zag nog een derde druk het licht.

De prenten van deze druk werden niet alleen los, maar ook in een uitgeversband op de markt gebracht.(6) Het titelblad van deze tweede druk wijkt af van de eerste druk. De ondertitel Nederlandsch-Indische prenten werd vervangen door: 24 roepa roepa, 10 cent satoe lembar, of 24 roep(i)a (voor de serie), 10 cent per blad. Het imprint luidt nu: Boleh dapat Toko-boekoe Kolff die Batawie dan die Bandoeng. Dit betekent de prenten ook los verkrijgbaar waren in de boekwinkels van Kolff in Batavia en Bandung. De verwijzing naar de drukker, Lith. van  G. J. Thieme, verdween van de prenten.

Buur schrijft de prenten ten onrechte toe aan Entjik Pemboenji [ps. van Hilderbrandus Cornelius Klinkert].(8) Klinkert (1829-1913) was zendeling en orientalist en gespecialiseerd in het Maleis.(9) Het ligt voor de hand dat Klinkert de teksten op de prenten heeft verzorgd. In 1881, dus na de eerste druk van de prentserie publiceerde Klinkert De Oost te kijk! waarin hij een uitvoerige beschrijving van de Gambar-gambarprenten geeft. Hierdoor is ten onrechte de indruk gewekt dat de prenten bij deze uitgave behoren.(10)

 

Voor de prentlijst klik hier. Bekijk de prenten hier.


1. NNBW II, 697. Zie ook Levensbericht Letterkundigen, 1881, p. 303 en het NvdB 1881, p. 201 en 1889, p. 335

2. over Kolffs belang als drukker, uitgever en boekhandelaar in Indië: zie Praamstra.

3. over Gambar-gambar: de interessante studie over de uitgever Kolff van M. Vink.

4. NvdB 16-6-1887 

5. NvdB 24-11-1893, p. 887, vermeldt Schalekamp, Van de Grampel & Bakker als leverancier.

6. Exemplaren van de prentserie in een uitgeversband werden in 2007 aangeboden door de antiquariaten van Dik Ramkema te Overveen (ex. op linnen)  en Gert Jan Bestebreurtje te Vianen.

7. John Bastin en Bea Brommer, Nineteenth century prints and illustrated books of Indonesia : with particular reference to the print collection of the Tropenmuseum, Amsterdam : a descriptive bibliography, Utrecht: 1979.

8. Dorothée Barbara Maria Buur, Indische jeugdliteratuur : geannoteerde bibliografie van jeugdboeken over Nederlands-Indië en Indonesië, 1825-1991, Leiden : KITLV Uitgeverij, 1992.

9. In 1893 publiceerde Klinkert het Nieuw Maleisch-Nederlandsch woordenboek dat meerdere malen werd herdrukt.

10. Zoals in de beschrijving van Gambar-gambar in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag.

© 2001-2010 A.G.J.M. Borms. Bijgewerkt op 14 januari 2015. Contact centsprenten@xs4all.nl

Overname, kopiëren en downloaden voor niet-commercieel gebruik van teksten en afbeeldingen is toegestaan onder vermelding van bron SGKJ/AGJMBorms.