Broedelet & Rijkenberg en Broedelet & Co

te Purmerend

 

Pieter Rijkenberg(1796-1882) was broodbakker en fruitverkoper te Purmerend. Hij trouwde in 1826 met Aagje Wijnkamp (1790-1868) die van beroep boek- en papierverkoopster was. Aagjes dochter, Johanna Koenen uit het haar eerste huwelijk, trouwde met Anthonie Marinus Broedelet, zoon van de predikant Daniel Broedelet.[1]

Rijkenberg en Broedelet associeerden zich voor of in 1830 en breidden de boek- en papierhandel, gevestigd in de Peperstraat nr. 40, uit met een drukkerij en uitgeverij.[2] Vanaf 1832 werkten ze samen met J.P. Bronstring die zijn drukkerij en uitgeverij eveneens in de Peperstraat had. Nog voor het overlijden van Bronstring in 1835 is deze samenwerking al weer beëindigd. In januari 1834 droegen Pieter Rijkenberg en Daniël Broedelet de firma over aan Anthonie.[3]  Rijkenberg trok zich uit de firma terug, maar Daniël Broedelet bleef er de (economisch) eigenaar van.

Daniël Broedelet kocht in 1834 het pand in de Peperstraat voor zijn zoon Anthonie, die het bedrijf zelfstandig, maar nog onder de naam Broedelet en Rijkenberg voortzette. Vanaf ca. 1839 gebruikte hij de bedrijfsnaam D. Broedelet & Co (of Comp.). In 1842 verkocht Daniël het bedrijf voor 4200 gulden aan Jan Schuitemaker. Daniël verhuisde naar Amsterdam en Anthonie begon een drukkerij en uitgeverij in Voorburg.

 

Broedelet & Rijkenberg gaf religieuze werken, verhandelingen over de behandeling van vee en kinderboeken en -prenten uit. Schoolmeester Gerrit van Sandwijk schreef voor Broedelet de Kronijkmatige en geschiedkundige beschrijving van Purmerende en omliggende dorpen, meren, enz. Daarnaast ook teksten voor prenten en kinderboeken, zoals  De kleine menagerie voor lieve kinderen met afbeeldingen en beschrijvingen van 24 diersoorten, waaronder de kameelpardel of giraf en het Nieuw vermakelijk prenteboek voor lieve kinderen, waarvoor Anthonie de gelithografeerde omslagtekening maakte. Het eerste boekje heeft op het voor- en achterplat aardige litho's van spelende en lezende kinderen; deze zijn niet gesigneerd. In 1834 probeerde de firma intekenaars te krijgen voor een tijdschrift met de titel Liefhebberij der rekenkunst onder redactie van Van Sandwijk.[4]  Het driemaandelijkse tijdschrift bedoeld voor onderwijzers kwam niet van de grond.

Merkwaardig is dat Daniël in 1830 een door hem vertaald boek, Het kasteel Ellmer : eene roomsch catholyke geschiedenis uit de negentiende eeuw liet uitgeven door de gebroeders Diederichs te Amsterdam. Van de dominee is een Prent-bybel gebaseerd op de Lutherbijbel uit 1845 bekend die ook is uitgegeven bij Diederichs.

 

D. Broedelet & Comp. heeft 24 prenten uitgegeven die een overwegend schools en informatief karakter hebben. Hiermee legde hij de basis voor het Prenten-magazijn voor de jeugd, een succesvolle reeks prenten.[5]

Ondanks de samenwerking met Bronstring is er geen relatie tussen de prentfondsen van beide firma´s.

Jan Schuitemaker uit  Purmerend nam in 1842 de handel en het pand aan de Peperstraat van de Broedelets over. Hij gaf de prenten opnieuw uit in zijn eerste serie met afwijkende nummering en breidde de reeks uit tot 194 prenten. Dirk Noothoven-van Goor uit Leiden nam de prentreeks van Schuitemaker over en herdrukte de prenten eveneens.

 

literatuur: KVCS p. 154 en p. 733  en Thijssen 2009.

 

Prentlijst Broedelet 

Alle prenten zijn aanwezig in Waller, portefeuille 2

 1. Vaderlandsche geschiedenis | Hoeksche en Kabeljauwse twisten. 3x2 hgr., teksten.

 2. Aardrijkskunde | Provincie Noord-Holland, 424,000 inw. 2x2 hgr., teksten.

 3. Vaderlandsche geschiedenis | Vroegere godsdienst der bewoners dezer landen. 3x2 hgr., teksten. 

 4. Kinderspelen | Kegelen. 3x2 hgr., teksten. 

 5. Bijbelsche geschiedenis | Adam de eerste mensch. 3x2 hgr., teksten. 

 6. Natuurkunde | Regen. 2x2 hgr., teksten. 

 7. Vaderlandsche geschiedenis | Graven uit het Holl. huis/Karel de Eenvoudige.  3x2 hgr., teksten.

 8. Aardrijkskunde | Provincie Zuid-Holland, 526,000 inwoners. 2x2 hgr., teksten.

 9. Kinderdeugden | Leerzaamheid. 3x2 hgr.

 10. Ambachten | Koek- en banketbakker. 2x2 hgr., teksten. 

 11. Bijbelsche geschiedenis | Wateren des zondvloeds.  3x2 hgr., teksten.

 12. Natuurkunde | Vesuvius. 2x2 hgr., teksten.

 13. Ambachten | Timmerman, metselaar. 2x2 hgr., teksten.

 14. Aardrijkskunde | Provincie Zeeland. 2x2 hgr., teksten.

 15. Kinderspelen | Optica. 3x2 hgr., teksten.

 16. Ambachten | Wagemaker. 2x2 hgr., teksten.

 17. Bijbelsche geschiedenis | Abrahams uittogt. 3x2 hgr., teksten.

 18. Natuurkunde | Luchtbal. 2x2 hgr., teksten. (alleen bekend als herdruk van Schuitemaker).

 19. Vaderlandsche geschiedenis | Leven der Batavieren. 3x2 hgr., teksten.

 20. Aardrijkskunde | Provincie Utrecht, 91.000 inwoners. 2x2 hgr., teksten.

 21. Kinderdeugden | Beleefdheid. 3x2 hgr., teksten. 

 22. Ambachten | Koopman. 2x2 hgr., teksten. 

 23. Bijbelsche geschiedenis | Ezau verkoopt aan Jacob. 3x2 hgr., teksten.

 24. Natuurkunde | Waterhoos.  2x2 hgr., teksten. (alleen bekend als herdruk van Schuitemaker).

 

_____________________________

[1] info Rob Teunissen, Purmerend. Ook: http://www.familiekronieken.eu/familiekronieken/pagina's/de%20Peperstraat.htm.

[2] De vroegst bekende uitgave van Broedelet en Rijkenberg dateert uit 1830 (Saakes 9 (1831), p. 202).

[3] NvdB 22-1-1834. F.G. Waller (1974, p. 434) en J.G.L. Thijssen (2008) vermelden abusievelijk dat de samenwerking tot 1838 duurde. Daniël Broedelet bleef tot 1842 eigenaar van het bedrijf.

[4] Prospectus van 1 october 1834. (KVB, P&P Broedelet & Rijkenberg)

[5]  J.G.L. Thijssen. Broedelet als architect van een onvoltooid megaplan voor schoolprenten-plan. Utrecht 2008.

 

Contact SGKJ: hetoudekinderboek@gmail.com ; website: centsprenten@xs4all.nl.  © 2001-2015 A.G.J.M. Borms. Bijgewerkt op 30 november 2014. Overname, kopiëren en downloaden voor niet-commercieel gebruik van teksten en afb. is toegestaan onder vermelding van bron SGKJ/AGJMBorms. De Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur is een algemeen nut beogende instelling; bijdragen komen in aanmerking voor (verhoogde) belastingaftrek. Een bijdrage graag op NL88 INGB 0002348552 t.n.v.SGKJ te Voorburg