Willem van Bergen(1764-1818), protestant en zoon van een Bredase wijnkoper was als drukker en boekhandelaar gevestigd aan de Grote Markt te Breda. Zijn eerste uitgave verscheen in 1784 en tot 1815 gaf hij 48 boeken uit. Vanaf 1892 was Van Bergen ook de drukker en uitgever van De Bredasche Courant, waarin het nieuwe geluid van de Bataafse Vrijheid te horen was. In de kop van de krant, die een of twee maal per week verscheen, kwam in een kadertje de tekst Vryheid en Gelykheid te staan. De krant publiceerde over verrichtingen van de “brave” (moedige) Franse soldaten en gaf de tekst van de publicaties van de Franse militaire autoriteiten en het Comité Batave.[1]

De burgers van Breda waren de nieuwe vrijheid spoedig zat en na het vertrek van de Fransen werd Van Bergen door een onderzoekscommissie ter verantwoording geroepen. Hij wist de commissie echter ervan te overtuigen dat hij gedwongen was om stukken van de revolutionairen in zijn krant op te nemen. Daarop volgde vrijspraak.

In de Bredase Courant van 24 october 1818 (nr. 43) werd door de weduwe W. van Bergen bekendgemaakt, dat de zaak zal worden voort­gezet onder de firmanaam W. van Bergen & C°. In 1828 werd deze zaak samen met het bedrijf van F.B. Hollingerus-Pypers overgenomen door Petrus Rudolf Broese te Breda.

Het prentfonds van Van Bergen is een getrouwe voortzetting van de 18e-eeuwse traditie. [2] De oudste prenten uitgegeven door Van Bergen zijn gedateerd 1805 of 1806. Zij verschenen op naam van W. van Bergen en W.G. van der Sande. Van Bergen was gehuwd met een Van der Sande; dit zal wel de aanleiding geweest zijn tot de samenwerking van met W.G. van der Sande. In deze periode, die nog geen twee jaar heeft geduurd, zijn een twintig­tal prenten ontstaan. Enkele zijn gesigneerd (Johannes) Waleson. Rechtstreekse invloed van het fonds Stichter is merkbaar. Veel prenten van Van Bergen zijn min of meer getrouwe kopieën van prenten van Stichter. Van Bergen heeft ook prenten overgenomen uit het fonds Van Egmont. [3]

De lijst van bekende prenten vertoont een grote leemte. Zijn de nummers 26 tot 48 ooit verschenen; Van 51 tot 68 volgen de nummers zonder onderbreking, maar verschillende prenten met deze hogere nummers zijn slechts herdrukken van nummers uit de eerste reeks 53 = 3, 54 = 9, 55 = 11. Geen enkele van de prenten genummerd van 1 tot 25 draagt het adres W. van Bergen & C°. De prenten genummerd van 49 tot 68 dragen of de firmanaam W. van Bergen of W. van Bergen & C°.[4]

 literatuur: KVCS p. 143 en p. 719

Prentlijst

1. de uitgaven W. van Bergen en W.G. van der Sande zijn gemerkt: 1.B&S

2. de uitgaven van W. van Bergen: 2.vB

3. de uitgaven van Van Bergen & Co: 3.B&Co

4. de uitgaven van Hollingerus Pijpers: 4.HP

5. de uitgaven van Broese & Co: 5.Br

6. de uitgaven van Van Bergen, v.d.Sande en Brest van Kempen: 6.BSK

1. Het meest, o Jeugd! dat gy hier ziet, | Is Kinderspel, en anders niet. | Maar kan het Werk van deze Snaaken | Uwe Oogen en uw' Geest vermaaken: | Welaan! 't gebruik is U gegund, | Wyl gy er toch uit leeren kunt. | 't Is alles niet in 't wild gedreven; | Elk Printje kan U lessen geven. 16 hsn., kinderspelen, 2.vB dat. 1808, coll. CBT, WFM.

2. De Konst, nooit uitgeput, steld uw o Jeugd! te voren, | Een men'gling van Gediert - kan dit aan uw bekoren; | Welaan: 't gebruik hier van word uw op nieuw gewyd | Gebruik ze tot vermaak: toon dat ge leergraag zyt. | Wy zullen dan weldra; om 't Onderwys te schragen, | Meer offers onzer Konst, aan uwe Vlyt opdragen. 12 hsn., dierenprent, 2.vB dat. 1808, coll. CBT.

2. Gij, Jeugd! die 't speelen steeds bemind, | 't Is Kinderspel wat gij hier vind ... 16 hsn., kinderspelen, 2.vB dat. 1806, coll. CBT. (= nr. 52).

3. O Jeugd! gij ziet hier ernst en spel, | Behaagt dit Printtafreel u wel ... 12 hsn., allerlei taferelen, ook vissen en spelen, 2.vB dat. 1807, coll. CBT; dat. 1807, 1808 en 1809, coll. RPK. (= nr.53).

6. Zie hier, o Jeugd! die 't Spel bemind, kan onze vlyt uw Zin behagen? |Gebruik deez' Print tot uw vermaak; waartoe ze U word opgedragen. 2 hsn., twee door paarden getrokken sledekoetsen, 2.vB dat. 1808, coll. CBT.

7. Urbaan en Isabel verbonden aan den ander, | zijn eerst gescheiden, toen vereenigd met elkander. 24 hsn., 1.B&S dat. 1805, coll. RPK; 6.BSK; dat. 1805, coll. CBT.

8. Lustig, Jongens! tree naar binnen, | De Aapen-Kermis zal beginnen | Keesje-Maat is bly van Geest, | Op het zoete Kermis-Feest. 24 hsn., tafe­relen met apen, 6.BSK dat. 1805, coll. CBT.

9. Ziet in deez Kind'ren haar bedrijven,| De Spiegel van de Uwe, o Jeugd! 9 hsn. sign. Waleson, kindertaferelen, 1.B&S dat. 1806, coll. RPK; 6.BSK, coll. HGB. (= nr. 54).

10. Afbeelding der Overstrooming van den Spaarendamschen-Dyk, buiten de Haarlemmer Poort te Amsterdam, zoo als dezelve zich heeft voorgedaan bij de hooge Watervloed van den 15 November des Jaars 1775.Te zien van het Bolwerk by den Steenen Beer. 1 hsn., 6.BSK dat. 1805, coll. CBT.

10. Zie hier wat jonge Knapen spelen ... 12 hsn., kinderspelen, 2.vB dat. 1810, voorm. coll. v. Kuyk. (= nr. 60).

11. De Slagttijd. 12 hsn. sign. Waleson, 2.vB dat. 1806, coll. NOM; dat. 1809, coll. AVS; 3.B&Co dat. 1805, coll. CBT; 4.HP, coll. CBT, UBA; 6.BSK dat. 1805 en titel De Slagttyd, coll. CBT. (= nr. 55).

12. Zie hier, o lieve Jeugd! gy kunt hier weer beschouwen, | Een aantal van gediert' ... 16 hsn., vogels, 1.B&S dat. 1805, coll. Stedelijk en Bisschoppelijk Museum, Breda.

13. Kermis-Print. 1 hsn., drie personages in 18e-eeuwse klederdracht, 2.vB dat. 1809, coll. CBT; 6.BSK dat. 1804, coll. NOM.

14. Zie Kind’ren! dezen Print, vindt gy ze na uw smaak? Gebruik ze dan tot Nut, tot Leering

 en Vermaak. 2 hsn., wagens, 2.vB, vermeld in: Forum cat. 100, dl. 9, nr. 4601 met illustratie.

15. Zie hier, ô lieve Jeugd! die 't Speelen steeds bemind ... 25 hsn. sign. Waleson, ABC, 1.B&S dat. 1806, coll. UBA; 2.vB dat. 1808, coll. RPK; dat. 1807, voorm. coll. v. Kuyk. (= nr. 66).

16. De Amstelkerk. 1 hsn. sign. H. Numan, dat. 1808, vermeld in veilingcatal. G.T. Bom & Zn., A'dam, 10 mei 1910.

17. -. 16 hsn., militairen, 5.Br, coll. UBA. (= nr. 68).

20. Afbeelding van het dorp Ouderkerk aan de Amstel. 1 hsn. sign. H. Numan, 1.B&S dat. 1806, coll. Stedelijk en Bisschoppelijk Museum, Breda.

21. Verscheiden soorten van Ambachten. 24 hsn., coll. CBT.

22. Groot Zang en speelmuziek van beroemde muzikanten. Vermeld in cat. Bubb Kuyper mei 2002.

23. Zie in deez' Prent de Vrolijkheid, Van Saartje Jansz de Keukenmeid. 24 hsn., 2.vB, coll. RPK; dat. 1807, CBT; dat. 1809, voorm. coll. v. Kuyk; 3.B&Co, coll. CBT. (= nr. 61).

23. Dit is nu het vervolg van der nagebleven schat, | van Jacob Cats waar in veel wonderen zijn bevat. 15 hsn., 6.BSK, dat. 1805, coll. CBT.

24. Kinderen wilt vlijtig leeren, | Dan zal men ... 12 hsn., driekoningen, spelende kinderen, ambachten en bezigheden, 2.vB dat. 1807, coll. RPK; dat. 1808, coll. CBT. (= nr. 62).

25. Deez' Kinderprent leert kort en goed, | Wat nut de Werktuigkunde doet ... 8 hsn., 2.vB, coll. OKS. (= nr. 63).

27. In deze Print, o Jonge Liên, | Kunt gij bezigheden zien ... 8 hsn., leurders en ambachtslieden, 1.B&S dat. 1806, coll. CBT, NOM, UBA. (= nr. 65).

49. Daar wij hier bij Poezy, Teeken, Sny- en Drukkunst voegen ... 9 hsn. sign. A. Cranendoncq, beroepen, leurders en schepen, 3.B&Co adres Rynders, coll. RPK.

51. Het meest o Jeugd! dat gij hier ziet | Is Kinderspel en anders niet ... 16 hsn., kinderspelen, 3.B&Co, coll. CBT, KB, RPK.

52. Gij, Jeugd! die 't speelen steeds bemind, | 't Is Kinderspel wat gij hier vind ... 16 hsn., kinderspelen, 2.vB dat. 1810, coll. AVS; 3.B&Co, coll. CBT, RPK. (= nr. 2).

53. O Jeugd! gij ziet hier ernst en spel, | Behaagt dit Printtafreel u wel ... 12 hsn., allerlei taferelen, ook vissen en spelen, 2.vB dat. 1810, coll. CBT, OKS; 3.B&Co, coll. RPK. (= nr. 3).

54. Ziet in deez Kind'ren haar bedrijven,| De Spiegel van de Uwe, o Jeugd! 9 hsn. sign. Waleson, kindertaferelen, 2.vB, coll. KB; dat. 1810, coll. NOM, RPK; 3.B&Co, coll. Harting-van der Ban. (= nr. 9).

55. De Slagttijd. 12 hsn. sign. Waleson, 2.vB, coll. CBT, RPK, OKS; 4. HP., coll. CBT; 6.BSK, coll. CBT. (= nr. 11).

56. Dit ras van Vog'len, dat gij hier ... 12 hsn., 2.vB, coll. HGB; 3.B&Co, coll. FM, AVS, KB, RPK, e.a.

57. Beschouw in deze Prent een aantal dappere Helden ... 16 hsn. sign. Waleson, militairen, 3.B&Co, coll. OKS, CVV, AVS, CBT, e.a.; adres Mindermann coll. CBT, RPK.

58. Deez' Print vertoont U, lieve Jeugd! Een aantal Helden ... 20 hsn. sign. Waleson, 10 militairen en 10 manuaal, 3.B&Co, coll. CBT; adres Mindermann, NOM; 4.HP coll. CBT, FM.

59. Het ras der Honden. 24 hsn. sign.Waleson, 3.B&Co adres Mindermann, coll. RPK.

60. Zie hier wat jonge Knapen spelen ... 12 hsn., kinderspelen, 2.vB, coll. RPK; 3.B&Co, coll. CBT. (= nr. 10).

61. Zie in deez' Prent de Vrolijkheid, Van Saartje Jansz de Keukenmeid. 24 hsn., 3.B&Co, coll. OKS, CBT, RPK; dat. 1807, coll. CBT; 4 HP, coll. RPK. (= nr. 23).

62. Kinderen wilt vlijtig leeren, | Dan zal men ... 12 hsn., driekoningen, spelende kinderen, ambachten en bezigheden, 2.vB dat. 1810, coll. OKS, CBT; 3.B&Co, coll. RPK; 4.HP coll. NOM. (= nr. 24).

63. Deez' Kinderprent leert kort en goed, | Wat nut de Werktuigkunde doet ... 8 hsn., 2.vB dat. 1810 coll. RPK; 3.B&Co, coll. FM, CBT, KB, UBA; adres Mindermann, coll. SAA. (= nr. 25).

64. De Konst nooit uitgeput, stelt U, o Jeugd! te voren ... 12 hsn., dieren, 3.B&Co adres Claus, coll. RPK.

65. In deze Print, o Jonge Liên, | Kunt gij bezigheden zien ... 8 hsn., leurders en ambachtslieden, 3.B&Co, coll. FM, CBT, RPK; adres Mindermann, coll. AVS. (= nr. 27).

66. Zie hier, ô lieve Jeugd! die 't Speelen steeds bemind ... 25 hsn. sign. Waleson, ABC, 3.B&Co, coll. CBT, RPK, FM. (= nr. 15).

67. De Nieuwe Jan de Wasser. 24 hsn., 3.B&Co, coll. CBT.

68-. Deez’ kanonnier… 16 hsn., militairen, 2.vB, coll. KB, FM; 3.B&Co, coll. CBT, RPK; 4.HP coll. FM. (= nr.17).